خلاقیت و هنر در قاب صنعت حکاکی روی مس هنری ماندگار

مسگری زنجان با بیش از یک هزار سال پیشینه تاریخی،حکاکی روی مس امروز بعد از یک دوره طولانی بی توجی و انزوا، در حال حاضر روزهای اوج خود سپری می کند. صنعت مسگری زنجان توانسته به جایگاه واقعی خود نزدیک شود.

صنعت مسگری زنجان با بیش از یک هزار سال پیشینه تاریخی، بدلیل بی توجهی در سال های گذشته، راه پرشتاب زوال را درپیش گرفته بود. می رفت تا آخرین روزهای حیات خود را سپری کند. که با توجه دولتمردان جانی دوباره گرفت. به یکی از میراث ماندگار این شهر تبدیل شده است.

هنر مسگری

هنر مسگری یکی از رشته های اصیل، تاریخی و ماندگار شهر زنجان به شمار می رود. که با حمایت های مسوولان استانی رونق دوباره به خود گرفته و خیابان های شهر دوباره به فعالیت های مسگران تبدیل شده است.

صنعت مسگری زنجان با بیش از هزار سال پیشینه تاریخی، به علت بی توجهی در دو دهه گذشته، می رفت تا آخرین روزهای حیات خود را سپری کند. اما با همتی دوباره این صنعت امروز جانی دوباره گرفته و چشم انتظار مخاطب است.

بشر بعد از سنگ و گل، برای رفع سایر نیازهایش به فلز روی آورد. مس دربین فلزات دیگر زود تر از بقیه آنها مورد استفاده قرار گرفته است. زیرا این فلز بصورت خالص در طبیعت یافت می شد. استخراج و بهره برداری از آن ساده بود. درخشش و جلای مس خالص و رنگ جالب توجه سنگ های معدنی از دیگر علل کاربرد آن در طول اعصار گذشته از این فلز بوده است.

فلزکاری

امروزه می توان شمال و مرکز ایران را جزء قدیمی ترین مراکز فلزکاری جهان و نیز فلزکاران ایران از پیشگامان کشف ذوب مس در جهان باستان دانست. که فراوانی معادن مس در ایران، موید این نکته است.

با توجه به کشف کوره ذوب مس در سگزآباد قزوین واقع در (تپه قبرستان) و نزدیک بودن این منطقه از لحاظ جغرافیایی به زنجان، که احتمالا اولین کوره ذوب مس می باشد نیز وجود معادن بزرگ مس در منطقه نظیر معدن مس (رشید آباد) را می توان به قدمت استفاده از این فلز در زنجان پی برد.

اوج هنر فلزکاری دوره اسلامی مربوط به سلجوقیان است. در این دوره زنجان در کنار مراکزی چون خراسان، موصل، همدان، ری و اصفهان یکی از مهمترین قطبهای فلزکاری محسوب می شده و در این دوره نیز زنجان بعنوان یکی از مهمترین مراکز تهیه ظروف مرصع کاری شده مطرح بوده است.

مس و مسگری

واژه مس و مسگری در اذهان عموم تداعی کننده زنجان و بازار مسگران آن بوده است. متاسفانه، هنر صنعت مسگری در زنجان طی دو دهه اخیر به دلایل مختلفی دچار افول شد. به طوری که از حدود ۸۰۰ مسگر فقط ۲۵ مسگر باقی مانده بود.

مهمترین مراحل کار به اختصار عبارتند از فرم دهی ورق مس به روش چکش کاری، دندانه دار کردن لبه هایی که به هم متصل می شوند. باز کردن دندانه ها به روی هم، چفت کردن و چکش کاری آنها، اضافه کردن بار (تنه کار و برنج) و گرم کردن وچکش کاری مجدد آن انجام می گیرد.

قدمت استفاده از مس

با ممنوعیت استفاده از طلا و نقره برای ساخت ظروف، روند استفاده از فلزاتی چون مس افزایش یافت. زیرا فلزی چکش خوار، شکل پذیر، با قابلیت تورق و مفتول شدن و اجرای تزئینات مختلفی چون مشبک کاری، قلمزنی، حکاکی، فلزکوبی، ترصیع و کنده کاری و … است. از مس برای ضرب سکه استفاده می کردند. اوج هنر فلزکاری دوره اسلامی مربوط به سلجوقیان است.

در دوره ایلخانی با توجه به نزدیکی پایتخت حکومت ایلخانان به زنجان و توجه حکمرانان ایلخان به فلزکاری و نیز وجود گوی های مرصع نقره کوب، مربوط به این دوره که نام سلطان اولجایتو در آن حک گردیده. می توان موقعیت فلزکاری در دوره مذکور را تصور کرد. قدمت استفاده از مس بر اساس مدارک و شواهد باستان شناسی به ۹۵۰۰ ق.م می رسد.

کشف کوره ذوب مس

با توجه به کشف کوره ذوب مس در سگز آباد قزوین واقع در (تپه قبرستان) و نزدیک بودن این منطقه از لحاظ جغرافیایی به زنجان، که احتمالا اولین کوره ذوب مس می باشد. وجود معادن بزرگ مس در منطقه نظیر معدن مس (رشید آباد) را می توان به قدمت استفاده از این فلز در زنجان پی برد. اوج هنر فلزکاری دوره اسلامی مربوط به سلجوقیان است.

دوره ایلخانی نیز با توجه به نزدیکی پایتخت حکومت ایلخانان به زنجان و توجه حکمرانان ایلخان به فلزکاری و نیز وجود گوی های مرصع نقره کوب، مربوط به این دوره که نام سلطان اولجایتو در آن حک گردیده می توان موقعیت فلزکاری در دوره مذکور را تصور کرد. متاسفانه، هنر صنعت مسگری در زنجان طی دو دهه اخیر به دلایل مختلفی دچار افول شد. به طوری که از حدود ۸۰۰ مسگر فقط ۲۵ مسگر باقی مانده بود.

مهمترین مراحل کار به اختصار عبارتند از:

فرم دهی ورق مس به روش چکش کاری ، دندانه دار نمودن لبه هایی که به هم متصل می شوند. باز کردن دندانه ها به روی هم، چفت نمودن و چکش کاری آنها، اضافه نمودن بار (تنه کار و برنج) و گرم نمودن وچکش کاری مجدد آن انجام می گیرد.

اوج هنر فلزکاری دوره اسلامی مربوط به سلجوقیان است. که در این دوره زنجان در کنار مراکزی همچون خراسان، موصل، همدان، اصفهان و ری یکی از مهم‌ترین قطب‌های فلزکاری محسوب می‌شود. در این دوره زنجان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز تهیه ظروف مرصع‌کاری مطرح بوده است.

نتیجه گیری

مس علاوه بر زیبایی و اصالت هویت، دارای خواص درمانی بسیاری است. به‌ گونه‌ای که بسیاری از پزشکان استفاده از ظروف مسی را به بیماران خود توصیه می‌کنند. به همین جهت علاوه‌بر ساخت ظروفی مانند قابلمه و دیگچه‌ های مسی. ساخت سایر ظروف با این فلز گران‌ بها همچون کتری، قوری و لیوان را مورد توجه قرار داده اند.

شما می توانید برای ثبت سفارش محصولات مسی از طریق فروشگاه اینترنتی مس شهر اقدام نمایید.

منبع: وب سایت خبری مهر.